Yaşamın ilk birkaç ayında bebekler normal bir uyku ve uyanıklık döngüsüne geçer. İhtiyaç duydukları gündüz uyuklama sayısını kademeli olarak azaltır ve geceleri daha uzun süre uyumaya başlarlar. Ancak bazı çocuklar gece boyunca uykuya dalmakta veya uyumakta zorluk çekmeye devam ediyor ve sorun çocuklar okula başladıktan sonra ki sürecinde de devam edebilmektedir.
Kalitesiz bir uyku hem çocuğu hem de ebeveyni olumsuz yönde etkilemektedir.Özelikle özel gereksinimi olan çocuklarda bu durum daha da belirginleşmektedir. Normal şartlar altında oluşan stres oranını uykusuz geçen geceler hem çocuğu hem de ailenin daha çok kaygılanmasına ve sinirlenmesine neden olabilmektedir.
Otizmli çocuklarda uyku sorunları daha da yaygın görülebilmektedir. Araştırmacılar, otizmli çocukların yetersiz kaldığı % 40 ila% 80’inin uyumakta zorluk çektiğini tahmin etmektedir.
Bu çocuklar arasındaki uyku sorunları şöyle sıralanmaktadır.
- Uykuya dalmakta güçlük veya sürekli uyku hali
- Tutarsız uyku durumu
- Aşırı Huzursuzluk veya kalitesiz uyku
- Erken uyanma ve aralıklı uyanma
Çocuğun streotipik davranışları (oyuncakları belli bir sıraya dizme, sallanma (ileri geri), el çırpma, veya elini sürekli ağzına, burnuna götürme), gibi problem davranışları, yüksek kaygı veya duyusal problemleri varsa uyku problemleri daha sık meydana gelme olasılığı yüksek olabilmektedir.
Bu durum sinirlenmesine ve öfke nöbetleri geçirmesine neden olabilmektedir.
Durum ne olursa olsun çocuğunuzda anormal bir davranış gördüğünüzde mutlaka davranışın altındaki sebeplere odaklanmamız gerekmektedir. Nedenini tam öğrenmeden yapılacak müdahale deneme yanılma yönteminden öteye gitmeyecektir.
Uyku Düzenini Etkileyecek Faktörler
- TV izlemek, bilgisayarda oyun oynamak, korkutucu veya şiddet içeren oyunlar.
- Yatma zamanlarında yapılan değişiklikler.
- Gündüz ve gece alışkanlıklarındaki değişiklikler.
- Varsa başka hastalığı.
- Kullanılan ilaçların yan etkisi.
- Gün içerisinde oluşan stres ve kaygı durumu.
Çocuklarda uyku problemleri çok yaygındır, normal gelişim gösteren çocuklarda da uyku sorunları görülebilmektedir. Bu durum öğrenme sorunlarına ve hiperaktivite, dikkatsizlik ve saldırganlık gibi davranışsal sorunlara neden olabilmektedir.
Otizmli çocuklarda yapılan son araştırmalara göre, kalitesiz uykusu olanların iyi uyuyanlara göre daha sorunlu davranışlar sergilediği tespit edilmiştir. Kısacası uyku tüm çocuklarda bir çok alanda etki etmektedir.
Otizmli çocuklarda uyku bozukluklarına ne sebep olur?
Araştırmacılar, otizmli çocukların neden uyku sorunları yaşadıklarını tam olarak bilmiyorlar, ancak bununla ilgili çeşitli ön görüler vardır. İlki sosyal ipuçlarıyla ilgili. Normal ışık ve karanlık döngüleri ve vücudun biyolojik rutin sayesinde insanlar gece uyku zamanının geldiğini bilirler. Ama aynı zamanda sosyal ipuçları dediğimiz ev ortamı haline göre. Örneğin, çocuklar kardeşlerinin yatmaya hazırlandığını görebilir. Genellikle iletişim kurmakta güçlük çeken otizmli çocuklar bu ipuçlarını yanlış yorumlayabilir veya anlamayabilirler.
Otizmi olan çocukların uykuya dalmakta güçlük çekmelerinin veya gecenin ortasında uyanmalarının bir başka nedeni, dokunma veya ses gibi dış uyaranlara karşı artan duyarlılık olabilir.
Uyku problemlerinin ne tür etkileri vardır?
İyi bir gece uykusu almamak, bir çocuğun hayatı ve genel sağlığı üzerinde ciddi bir etkiye sahip olabilir. Araştırmalar, otizmli çocuklarda uyku eksikliği ile aşağıdaki özellikler arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir:
- Saldırganlık,
- Depresyon,
- Hiperaktivite,
- Artan davranış sorunları,
- Sinirlilik,
- Zayıf öğrenme ve bilişsel performans.
Çocuğun uyku problemi olup olmadığını nasıl anlayabilir?
Her çocuğun farklı bir uyku süresine ihtiyacı vardır. Genelde, yaşa göre çocukların ihtiyaç duyduğu uyku süresi şu şekildedir;
- 1-3 yaş arası: Günlük 12-14 saat uyku,
- 3-6 yaş arası: Günlük 10-12 saat uyku,
- 7-12 yaş arası: Günlük 10-11 saat uyku.
Çocuğunuz her zaman uykuya dalmakta güçlük çekiyorsa veya gece boyunca sürekli uyanıyorsa, bu bir uyku sorunu olabilir.
Çocuğun Uykusunu İyileştirmenin Yolları – 1
- Uyku ortamı : Yatak odası karanlık, sessiz ve serin olmalıdır.
- Otizmli çocuklar gürültülere karşı özellikle hassas veya duyusal sorunları olabileceğinden, ortam çocuğunuzun olabildiğince rahat olmasını sağlayacak şekilde düzenlenmelidir.
- Yatma vakti rutini : Rutin tahmin edilebilir, nispeten kısa (20 – 30 dakika) olmalıdır.
- Çocuğunuzun uykuya dalmasını zorlaştıran uyarıcı olabilecek TV gibi teknolojik cihazlardan olabildiğince uzak tutulmalıdır.
- Uyku / uyanma programı : Program, hafta içi ve hafta sonu programı arasında pek bir fark olmayacak şekilde düzenli olmalıdır.
- Çocuğunuza tek başına uykuya dalmayı öğretmenizde fayda olacaktır.
- Çocuğunuzun ebeveyni olmadan uykuya dalma becerisini öğrenmesi önemlidir.
- Özellikle yatma vaktine yakın olan kafeinden uzak durun; bu, çocuğunuzun uykuya dalmasını zorlaştıracak bir uyarı olabilir. Kafein sadece kahvede değil, çay, çikolata ve bazı gazlı içeceklerde de bulunur.
- Şekerleme, okul öncesi çocuklar için faydalıdır, ancak yatma zamanını engelleyebilecekleri için öğleden sonra geç saatlerde alınmamalıdır.
Çocuğun Uykusunu İyileştirmenin Yolları – 2
Uyku ilaçları sadece son çare olarak çocuklarda kullanılmalıdır. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için uyku süresini ve kalitesini artırabilecek bir çok yaşam tarzı değişikliği ve doğal uyku yardımcıları vardır:
- Bir gece rutini oluşturun: Mesela çocuğunuza banyo yapın, bir hikaye okuyun ve her gece aynı saatte yatağına yatırın.
- Çocuğunuzun yatırmadan, hafif bir sırt masajı yaparak veya hafif bir müzik açarak rahatlamasına yardımcı olabilirsiniz.
- Yatmadan en az bir saat önce televizyonu, vb. diğer uyarıcıları kapatın. Hatta mümkün olduğunca gündelik yaşamda da ekranlardan uzak tutmanız hayati önem taşımaktadır.
- Gece boyunca duyusal dikkat dağınıklığını önlemek için, ışığı engellemek için çocuğunuzun pencerelerine koyu perdeler kullanabilirsiniz.
- Odanın sıcak ve soğuk dengesini standartlara göre ayarlamalısınız.
- yatak seçiminin çocuğunuzun duyusal ihtiyaçlarına uygun olmasına dikkat etmelisiniz.
- Doktorunuzdan melatonin besin takviyesi isteyebilirsiniz. Vücudun melatonin salınımını düzenlemeye yardımcı olabilir.
