Feromon bize ne yapar?
Doğanın sırlı kalan sinyalleri, kimyasal iletişim ve daha fazlası…
Feromon; aynı türün üyeleri arasındaki sosyal ilişkileri düzenleyen kimyasal maddedir. Yunanca kökenli olan sözcük “hormon taşıyan” anlamına gelmektedir.
Feromon ilk olarak 1956 yılında ipek böceklerinde bulundu. Günümüze kadar yapılan çalışmalar sonucunda pek çok feromon türü belirlendi. Böceklerin yanı sıra örümcekler, kurbağalar, sürüngenler ve memelilerin de feromon salgıladıkları bulundu. Kuşlarda ise feromon bulunamadı. En çok bilinen feromonlar uyarı feromonları, eşeysel feromonlar ve iz feromonlarıdır.
İnsan feromonları
İnsan feromonları daha çok eşeysel davranışları kontrol eder. Burnun iç kısmında bulunan ve “vomeronazal organ” olarak bilinen bir almaç sayesinde algılanabilir. Bu organ, feromonları beyne iletir. (Wikipedia)
Feromonlar tüm vücut salgılarında mevcut olabilir, ancak en çok dikkat, kokulu 16-androstenleri içeren koltuk altı terine yöneliktir. Bu steroidal bileşiklerden biri olan androstadienon, erkek terinde çok daha yüksek konsantrasyonlarda bulunur ve duyarlılıkta geniş bir çeşitlilikle de olsa kadınlar tarafından saptanabilir. Kadınlarda farmakolojik bir androstadienon dozunun üst dudak uygulaması, özellikle duygusal bilgileri yakalamak için daha iyi bir ruh hali ve daha yüksek odaklanma ile sonuçlanır. Olumlu bir ruh halinin kadınların cinsel tepkisini kolaylaştırdığı bilinmektedir ve artan odaklanma cinsel tatmini artırır. Gerçekten de, bazı çalışmalar androstadienonun cinsel istek ve uyarılma üzerinde faydalı bir etkisi olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, bu etkiler deneyin bağlamına, örneğin bir erkek görevlinin varlığına bağlıydı. Feromonlar, insan lökosit antijeni (HLA)-genotipi açısından “hayal kırıcı” olan eş seçiminde de rol oynayabilir. Ön kanıtlar, kadınlarda androstadienona maruz kalmanın potansiyel eşlerin çekicilik derecelerini desteklediğini göstermektedir.
Biraz farklı metodolojiye sahip birkaç çalışma, kadın katılımcıların, erkek aksiller ekstraktlarına (Preti ve diğerleri, 2003) veya saflaştırılmış androstadienona (ancak androstenol veya araç değil) maruz kaldıktan sonra artan pozitif-uyarılmış ruh hali (etki) ve azalan negatif ruh hali gösterdiğini göstermiştir (Jacob ve McClintock, 2000; Jacob ve diğerleri, 2002; Wyart ve diğerleri, 2007). Androstadienonun neden olduğu duygudurum artışı, dozuna (Bensafi ve ark., 2004b) ve “üzgün” veya “mutlu” bir videonun yol açtığı maruziyet öncesi ruh haline bağlıydı (Bensafi ve diğerleri, 2004a). Androstadienon bir buhar darbesi ile doğrudan varsayılan vomeronazal organa uygulandığında, olumsuz etki ve olumsuz karakter duygularında güçlü bir azalma da bulundu (Grosser ve diğerleri, 2000).
16-androstenler ve özellikle androstadienon, kadınlar için bir feromon olarak oldukça iyi karakterize edilmektedir. Erkek koltuk altı terinde ve muhtemelen diğer vücut salgılarında bulunurlar. Androstadienon, ruh halini ve odağı iyileştirir ve biyolojik son noktaları da modüle eder. Kadınların cinsel tepkisi ve cinsel tatmini için olumlu bir ruh hali ve yüksek odaklanma önemlidir. Bununla birlikte, androstadienonun “uyandırıcı” etkinliğine ilişkin herhangi bir ticari iddianın bilimsel olarak onaylanabilmesi için bu sonuçların doğrulanması için daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir. Ön kanıtlar androstadienonun, belki de çekiciliğin potansiyel eşlerin yüz ve vücut özelliklerine atfedilmesi yoluyla eş seçiminde rol oynadığını göstermektedir.
Feromonlar türler arasında kimyasal bir iletişim aracıdır, aynı zamanda insanlar arasında da bir kimyasal iletişim türüdür, kokusuz bir iletişim olması nedeniyle genellikle dünya markası adını almış çoğu parfüm feromon kimyasalı içermektedir ve afrodizyak etkisi buradan kaynaklanmaktadır. Ayrıca bazı ilaçların ve bazı farklı ürünlerin de içeriğinde mevcuttur.
Referanslar:
- Neurobiology of Chemical Communication. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC. Bookshelf ID: NBK200980PMID: 24830029
- Vomeronasal organ and human pheromones Copyright © 2011 Published by Elsevier Masson SAS
- Ziomkiewicz A. Menstrual synchrony: Fact or artifact? Hum. Nat. 2006;17:419–432. [PubMed]
- Zeng X. N, Leyden J. J, Spielman A. I, Preti G. Analysis of characteristic human female axillary odors: Qualitative comparison to males. J. Chem. Ecol. 1996;22:237–257. [PubMed]
- Wilke K, Martin A, Terstegen L, Biel S. S. A short history of sweat gland biology. Int. J. Cosmet. Sci. 2007;29:169–179. [PubMed]
