Acil durum hazırlığının merkezinde ayrıntılı senaryolar ve kapsamlı risk değerlendirmeleri oluşturmak yer alır. Altyapı dayanıklılığını test etmek ve izlemek acil durum planlamasının ayrılmaz bir parçasıdır.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in 82. Maddesinde acil durum kontrol sistemleri listelenmiştir:
“Acil durum kontrol sistemleri
MADDE 82- (1) Yangın hâlinde otomatik olarak gerekli kontrol fonksiyonlarını yerine getirecek acil durum kontrol sisteminin;
a) Yangın sırasında kapanması gereken yangın kapılarını ve diğer açıklıkları kapatma amaçlı cihazları normal hâlde açık durumda tutan elektromanyetik kapı tutucu ve benzeri cihazlarının serbest bırakılması,
b) Merdiven yuvaları ve asansör kuyuları basınçlandırma cihazlarının devreye sokulması,
c) Duman kontrol sistemlerinin işlemlerini yerine getirmesi,
ç) Acil durum aydınlatma kontrol işlemlerini gerçekleştirmesi,
d) Güvenlik ve benzeri sebeplerle kilitli tutulan kapıların ve turnikelerin açılması,
e) Asansörlerin yapılış özelliklerine bağlı olarak yangın esnasında kullanımının engellenmesi veya tahliye amacıyla itfaiye veya eğitilmiş bina yangın mücadele ekipleri tarafından kullanılmasının sağlanması,
f) Mahalli itfaiye ile elektrik işletmesine, belediyeye, polise veya jandarmaya, kurum amirine, bina sahibine ve gerekli görülen diğer yerlere yangının otomatik olarak haber verilmesi, özellik ve fonksiyonlarına sahip olması lazımdır.
(2) Acil durum kontrol işlemleri, yangın alarm sisteminin donanım ve yazılım bütünlüğü içerisinde bulunan kontrol birimleri ile gerçekleştirilir. Kontrol edilen sistemin ve cihazlar ile ilişkisi bulunan güvenlik sistemlerinin, bina otomasyon sistemleri gibi diğer sistemler tarafından yapılabilecek her türlü kontrol ve kumanda işlemlerinin, yangın veya benzeri bir acil durumda yangın kontrol panelinden yapılacak acil durum kontrol işlemlerini hiçbir şekilde engellememesi gerekir.”
Bina bazında incelediğimizde, özellikle yüksek yapılar, oteller, AVM’ler, hastaneler, okullar ve dışarıdan ziyaretçinin yoğun olduğu kurumlar, acil durum senaryosu bakımından ya eksik ya da uygulanabilirliği düşük seviyede bulunmaktadır. Bunun birçok nedeni vardır: işletme altyapısı, işveren tutumu, maliyet analizi, senaryo eksikliği vb.
Acil durum senaryolarının doğru ve işlevsel uygulanabilmesi için:
1- Bina kendi özelinde değerlendirilerek otomasyon, mekanik, elektrik altyapısı oluşturulmalıdır.
a) Tahliye ve kaçış usullerine göre
b) İnsan yüküne göre
c) Ziyaretçi profiline göre
d) Tasarım ilkelerine göre
2- Oluşturulan senaryo uygulanabilir olmalıdır.
3- Senaryo, devreye girmemesi için değil, girdiğinde yapılacaklar üzerine çaba harcanarak hazırlanmalıdır.
4- Tek bir merkezden komuta edilmelidir.
5- Eğitimli kişilerce merkez oluşturulmalıdır.
6- Bina senaryosu, acil durum ekipleri ile entegre edilmelidir.
7- Sadece yangın üzerine değil, tüm acil durumlar üzerine senaryolar oluşturulmalıdır.
8- Uygun tatbikatlar yapılmalıdır.
9- Erken müdahale edilebilecek şekilde ekipler eğitilmelidir.
Acil durum planlamasında başarının anahtarı, hazırlık seviyesinin düzenli olarak gözden geçirilmesi ve güncellenmesidir. Teknolojik gelişmeler ve bina kullanımlarındaki değişimler göz önüne alındığında, acil durum senaryolarının sürekli olarak test edilmesi ve olası eksiklerin hızla giderilmesi gerekir. Böylece, yalnızca can ve mal güvenliği sağlanmakla kalmaz, aynı zamanda bina yönetimi ve kullanıcılar arasında acil durum farkındalığı da artırılmış olur. Acil durumlara karşı hazırlıklı olmak, etkili senaryolar ve eğitimlerle mümkün olabilir; bu da her aşamada işbirliği ve koordinasyonu şart kılar.
