Ebeveyn olmak, toplumca her ne kadar hoş karşılanan bir durum olsa da oldukça zor bir görevdir. Çocuk psikolojisi konusunda yeteri kadar bilgi sahibi olmamak ya da edinilen bilgileri gerçek yaşamda uygulamamak, bireyin erken dönemde bazı davranış problemleri göstermesine sebep olabilir. Çocuklarda görülebilen çekingenlik de bu davranış problemlerinden biridir. Çocuklardaki çekingenlik davranışının aşılabilmesi ise bu durumun sebebini öğrenmekle mümkündür.
Çocuklarda Görülen Çekingenliğin Sebepleri Nelerdir?
- Genetik Faktörler: Aileden gelen bazı kişilik özellikleri, çocuğun da bu genetik yapıya bağlı olarak çekingen davranışlar sergilemesine sebep olabilir. Dolayısıyla çekingenlik, çocuğun mizacından kaynaklanan bir durum olabilir. Eğer çocuğunuz arkadaşlarıyla sosyalleşmek istemiyor ve tek başına olmaktan hoşlanıyorsa bu durum büyük olasılıkla mizacı sebebiyle yaşanıyordur. Ancak çocuğunuz sosyalleşmek istediği halde bunu beceremiyor, arkadaşlarının onu kendi aralarına almadıklarını düşünüyor ve bundan mutsuzluk duyuyorsa, bu çekingen tutumu genetik değil, çevresel faktörlerle gelişmiş bir durumdur.
- Ebeveyn Tutumları: Ebeveynlerin bilinçsiz tutumları da çocuğun çekingen davranışlarda bulunmasına sebep olabilir. Anne ve babanın aşırı koruyucu bir tutum sergilemesi, çocuklarına yaşına uygun sorumluluk vermekten kaçınması ya da aşırı baskıcı davranışlarda bulunması, çocuğa sürekli kızıp bağırması, suçlayıcı ve alaycı bir tavır içinde olması, onu utandırması veya yargılaması, çocukta özgüven düşüklüğü ile beraber çekingenliğin oluşmasına sebep olabilir.
- Okul Öncesi Dönemde Yaşanan Travmatik Deneyimler: Bireyin psikolojik olarak sağlıklı bir yetişkinlik süreci geçirmesi, erken yaşlardaki deneyimlerle yakından ilişkilidir. Özellikle okul öncesi dönemde çocuğun olumsuz tutumlara maruz kalması ve güven duygusunun zedelenmesi, ileriki yaşlarda çekingenlik dahil olmak üzere birçok davranış problemi göstermesine sebep olabilir.
Çocuklardaki Çekingenlik Nasıl Aşılabilir?
- Ebeveyn olarak öncelikle çocuğunuza sevildiğini, onun sizin için değerli ve özel olduğunu hissettirin. Çünkü önemsenmediğini ya da yeteri kadar değer görmediğini düşünen çocuğun kendine olan güveni azalır ve yetersizlik hissi oluşmaya başlar. Sevilmeye ve takdir edilmeye layık olmadığını düşünür ve bu durum çocuğun çekingen davranışlarda bulunmasına sebep olur.
- Ebeveynlerin çocuğa yönelik sözel veya fiziksel şiddetinin gerçekleştiği bir ortamda özgüvenli ve girişken bir çocuk yetişmesi mümkün değildir. Azarlama, hakaret, aşağılama, şiddet gibi durumlarda çocuk içe kapanır ve çekingen bir tutum sergiler. Bunun yerine ebeveynler olarak şefkatli, anlayışlı ve empatik bir iletişim tarzı benimsenmeli ve çocuğa değerli ve önemli olduğu hissettirilmelidir.
- Çocuğunuzu başka çocuklarla kıyaslayarak kendisini yetersiz hissetmesine izin vermeyin. Böyle bir durumda çocuk, kıyaslama yaptığınız çocuğa benzemediği için onu sevmediğinizi düşünebilir. Bu sebeple karşılaştırmadan uzak durarak çocuğunuzu her haliyle sevdiğinizi ona hissettirin ve ifade edin.
- Çocuğunuz size göre basit veya saçma konular hakkında bile konuşsa onu mutlaka dinleyin. Çünkü dinlenilmek, çocuğunuza değer verdiğinizin en önemli göstergelerinden biridir. Aksi durumda dinlenilmediğini düşünen çocuk, kendisini değersiz ve önemsiz bir kişi olarak görür ve bu da özgüvenine zarar vererek çekingen tutumlar içinde olmasına yol açar.
- Çocuğunuz herhangi bir konuda yanlış bir davranışta bulunsa bile ona yoğun tepkiler göstermeyin. Onu anladığınızı yansıtarak uygun bir dille doğru davranışın nasıl olacağını anlatın. Çocuğunuzun hatalarını telafi edilemez bir durum olarak görmeyin ve yanlışlarının farkına varması adına bunu bir fırsat olarak değerlendirin.
- Çocuğunuzun genel olarak çekingen davranışlarda bulunduğunu başkalarının yanında söylemeyin. Kendisi hakkında utangaç olduğuna dair olumsuz yorumlar alan çocuk, mahcup hisseder ve bu durumu aşmak daha da zorlaşır.
- Çocuğunuzun toplum içinde kendisini nasıl ifade edebileceğine dair canlandırmalar yapabilirsiniz. Örneğin anne ve baba olarak çocuğunuzun arkadaşı rolünü üstlenebilir ve arkadaşlarına kendisini nasıl ifade edebileceğine dair provalar yapabilirsiniz.
- Çocuğunuza karşı aşırı koruyucu ebeveyn olmayın ve ona yaşına uygun küçük sorumluluklar verin. Eğer çocuğunuzun yerine getirmesi gereken iş ve sorumlulukları siz yaparsanız, kendisini yetersiz hissetmesine sebep olabilirsiniz.
- Çocuğunuzu onun için yararlı olabilecek sosyal aktivitelere yönlendirin ve sosyalleşmesi için ona destek olun.
- Ev içinde alınacak kararlarda çocuğunuza da söz hakkı verin. Böylece çocuğunuz düşüncelerinin önemsendiğinin farkına varacak ve özgüveni güçlenecektir.
- Çocuğunuzu çekingen biri olarak etiketlemeyin. Çünkü bu çekingenlik etiketi ile çocuğunuz, üzerine yapışan utangaçlığı asla yenemeyeceğini düşünerek bu durumu aşmak için hiçbir çaba göstermeyecektir. Bunun yerine çocuğunuzun olumlu davranışlarını takdir edin. Ve daha girişken olabilmek için neler yapabileceğinden bahsederek bu konuda ona güvendiğinizi belirtin ve çocuğunuzu cesaretlendirin.
- Çocuğunuz farklı bir sosyal çevre içinde yer alacaksa, önceden ona gideceği ortam ve burada bulunacak kişiler hakkında bilgi verin. Böylece çocuğunuza farklı sosyal çevrelere uyum sağlama konusunda destek vermiş olacaksınız.
- Çocuğunuz utangaç tavırlar sergilediğinde ona kızmayın ve üzerine gitmeyin. Ona daha girişken olması için biraz daha zaman tanıyın. Unutmayın, bazı özellikler çocuğun mizacından kaynaklanır. Elbette çocuğunuz çekingenliğini sizin desteğiniz ile aşabilir; ancak aşırı girişken bir karakter olmayabilir.
- Eşinize duygu ve düşüncelerinizi ifade edin ve anne-baba olarak doğru iletişim şekillerini benimseyerek çocuğunuza bu konuda örnek olun. Unutmayın ki çocuğunuzun ilk örnek alacağı kişi sizlersiniz.
- Çocuğunuzun farklı sosyal ortamlarda güvenle yer alması için evinize misafir çağırabilirsiniz. Veya arkadaşınıza misafirliğe gidebilirsiniz. Bu tür bir ortamda çocuğunuzun ilk olarak kendi yaşına yakın misafir çocuklarla bir arada bulunmasına özen gösterin. Böylece çocuğunuzun farklı kişilerle diyalog kurmasını sağlayarak kendine olan güveninin artmasına destek olacaksınız.
- Eşiniz ve çocuğunuzla farklı mekanları gezin. Değişik sosyal çevrelere uyum sağladığınızı gören çocuğunuza bu anlamda da örnek olacaksınız. Aksi halde insanlarla iletişim kurmakta zorlanan, çekingen bir anne-baba olursanız çocuğunuz da sizden utangaç davranmayı öğrenecektir.
- Çocuğunuzla sık sık konuşun ve onun sevdiği şeyleri öğrenin. Böylece çocuğunuz kendini ifade etme alışkanlığı kazanacak ve sosyalleşeceği ortamlarda onun sevdiği şeylere yer vererek özgüven kazanmasına yardımcı olacaksınız.
