Sorumluluk, sosyal yaşamda karşımıza sıklıkla çıkan çok önemli bir kavramdır. Ebeveynler, çocuklarını kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen, yaşadığı sorunlara çözümler bulabilen ve kendine güvenen birey olarak yetiştirmek ister. Bu süreçte çocuğa sorumluluğu doğru atılan adımlarla öğretmek gerekmektedir. Sorumluluk becerisi bir gün içinde öğrenilebilecek bir beceri değildir. Yaşamın ilk yıllarında başlayarak çocuğa yaşantının içerisinde beceriler kazandırılmalıdır. Her yaşa, cinsiyete ve gelişim düzeyine uygun sorumluluk görevleri vardır ve birey bu görevleri yerine getirmelidir. Bu düzene uyum sağlamayı öğrenmek ailede başlar daha sonrasında sosyal çevre ile birlikte gelişir.
Yaşantımızda her davranışımızın bir sonucu vardır. Çocuklarınıza öğretmeniz gereken en önemli şey yaptığı davranışları üstlenmesi ve sonuçlarına katlanmasıdır. Hayat boyunca devam edecek bu gelişim sürecinde çocuğunuza ceza, ödül, korkutma yöntemleriyle değil çocuğunuzun anlayacağı uygun bir dili seçip örneklerle sorumluluğu öğretmelisiniz. Çocuğunuzun yaptığı davranışların oluşturabileceği sonuçları sakin, açıklayıcı, sabırlı bir şekilde anlatmalısınız. Çocuğunuza yaşına uygun olmayan yapamayacağı sorumluluklar vermemelisiniz. Uygun olmayan sorumluklar ona yük olarak gelebilir ya da yapamadığında kendini yetersiz hissedebilir.
Farklı yaş gruplarında çocuğunuza öğretilebileceğiniz sorumluluklar nelerdir?
2-3 YAŞ
Çocuğunuzun benmerkezci davranışlarının yoğun olduğu dönemdir. Bu durumunda etkisiyle yemeğini kendi yemek isteyecektir. Çocuğunuza bu yaş döneminde kendi kendine yemek yeme, kıyafetlerini giyme ve çıkarmaya çalışma fırsatlarını denemesine izin vermelisiniz.
4-5 YAŞ
Çocuğunuzun kendini kanıtlama isteğinin arttığı bir dönemdir. Bu durumu yararınıza kullanabilirsiniz. Çocuğunuza başarmış olduğunu hissedeceği sorumluluklar verebilirsiniz. Sofrayı kurup kaldırmasını, yemek yaparken size yardım etmesini isteyebilirsiniz. Çocuğunuz odasını ve oyuncaklarını kendi toplamalıdır. Unutmayın bir davranışı alışkanlık haline getirmesi sizin sabrınıza bağlıdır.
6-7 YAŞ
Okulun başlamasıyla beraber sorumluluk bilincinin kendini daha net gösterdiği dönemdir. Bu dönemde tek yapmanız gereken çocuğunuza duygusal olarak eşlik etmektir. Çocuğunuz kendi yaşantısında yapması gerekenleri yapabilecek becerilere sahiptir ona ortam fırsatını sunmalısınız. Kendi üstünü giyebilir, yemeğini yiyebilir, ödevlerini kendi hatırlayabilir ve zamanını kendi yönetebilir. Çocuğunuz adına bu sorumlulukları yerine getirirseniz çocuğunuzu beceri öğrenmekten uzaklaştırırsınız.
8-12 YAŞ
Çocuğunuzun hayatında okulun çok büyük önem taşıdığı bir dönemdir. Bu yüzden okulla ilgili her sorumluluğu çocuğunuz yerine getirmelidir. Market alışverişlerini gerçekleştirebilir. Size yaptığınız her konuda yardımcı olabilir.
EBEVEYNLERE ÖNERİLER
- Çocuğunuz hatalar yaparak öğrenmesine izin verin. Denemeden, tekrar etmeden, yaşamadan öğrenmek mümkün değildir.
- Çocuğunuzun yaşına uygun sorumluluklar verin. Çocuğunuza birey olduğunu kabul ederek davranın. Çocuğunuzun büyüdüğünü kabullenmekte zorlanıyorsanız kendinize şunu sorun: “ Ya yarın ben çocuğumun hayatında olamazsam?” Çocuğunuzun adına yaptığınız her davranış çocuğunuzun kendine güvenmesini olumsuz etkileyecektir.
- Çocuğunuza hayatın seçimlerden ibaret olduğunu öğretin. Bunu öğretmenin tek yolu seçme şansı vermektir. Alternatifleri siz belirledikten sonra seçimi ve seçiminin sonuçlarını üstlenmeyi çocuğunuza bırakın.
- Çocuğunuzu koşulsuz sevdiğinizi her zaman hissettirin ve hatırlatın. Sevginizi göstermekten ve dile getirmekten kaçınmayın. Çocuğunuz bir yetişkin olduğunda koşulsuz sevginin kendisinde bıraktığı etkiyi hatırlayacaktır.
- Çocuğunuz sizin her anınızı izlemektedir. Rol model olduğunuzu unutmayın. Davranışlarınıza ve kurduğunuz her cümleye dikkat edin.
- Sorunlara çözüm bulmayı bırakın. Çocuğunuza sorunlarla giden siz olun ve çocuğunuzun sorunları çözmesini isteyin. Çocuğunuzun fikrine başvurulması özdenetiminde olumlu etkilere sebep olacaktır.
- Çocuğunuza olumlu geri bildirim vermeyi unutmayın. Ona inanmanız çocuğunuzu olumlu teşvik edecektir.
- Sabırlı olun. Kurduğunuz her cümleye dikkat edin. Çocuğunuzun anlattıklarınızı hemen içselleştirmesini beklemeyin. Uygun ortamlar hazırlayın ve aynı kararlılıkla devam edin.
