Erdem kelimesi, Türk Dil Kurumu sözlüklerinde “Ahlakın övdüğü iyi olma, alçak gönüllülük, yiğitlik, doğruluk vb. niteliklerin genel adı, fazilet.” ve “insanın ruhsal olgunluğu” anlamlarıyla yer almaktadır. Erdem sözcüğünün eş anlamlısı olan fazilet ise TDV İslam ansiklopedisinde “İnsanın iyilik yapmasını ve kötülükten uzak durmasını sağlayan ruhî yetenekler için kullanılan bir ahlâk terimi.” olarak geçmektedir. Erdemin tanımlanmasında bazı idealler üzerinde durulmuş olsa da, bu kelimenin anlamının bireyin bir parçası olduğu toplumun ahlak anlayışına göre şekillenmekte olduğunu görmekteyiz.
Bir topluma göre erdemli bir davranış diğerine göre rezalet olarak nitelenebilmektedir. Örneğin bir inek bir insan tarafından Hindistan’ın Gujarat eyaletinde öldürüldüğünde müebbet hapisle cezalandırılabilir ve o kişi rezil bir insan olarak yaftalanabilirken aynı kişi Türkiye’de Kurban Bayramı’nda bir inek kesip ihtiyacı olanlara dağıttığında onun fazilet sahibi biri olduğu kanısı oluşabilir. Erdem anlayışı toplumdan topluma değişkenlik gösterse de, Seligman ve Peterson altı insani erdemden bahsetmektedir;
- Bilgelik ve bilmek,
- Cesaret,
- Sevgi ve insanlık,
- Adalet,
- Ölçülülük,
- Ruhsallık ve aşkınlık.
Seligman ve Peterson “Character Strengths And Virtues” isimli eserlerinde erdemlerle ilgili çalışmalarına yer ayırmışlardır. Pozitif psikoloji yazınında erdemlerin ruhsal sağlığımıza olan olumlu etkileri söz edilmektedir. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisindeki en üst basamak “kendini gerçekleştirme” erdemle ilişkilidir. İnsanın kendini gerçekleştirmesiyle birlikte erdemli davranışlar sergilemesi açıkça gözlenebilmektedir.
Peki siz diğer insanların erdemli davranışlarına nasıl saygı duyuyorsunuz? Birine göre cesaret kimi zaman diğerine ürkütücü gelebilir ya da sevilmeyen birine gösterilen insaniyet bazen incitebilir. Bu erdemler için ya vardır ya yoktur diyoruz çünkü ortası bulunmuyor, örneğin; adaleti savunduğunu söyleyen bir birey yalnızca kendi çevresi ve dostları için hak ve özgürlük peşindeyse, kendinden olmayanların haklarını gasp ediyorsa bu bireyde adalet erdemi söz konusu değildir.
Erdemli olabilmek için güçlü yanlarımız neler? Diğerlerinde hangi güçlülükler dikkatimizi çekiyor? Altı erdemle ilişkilendirilen güçlü yanlar şunlar;
- Merak, Öğrenme aşkı, Eleştirel düşünme, Pratik zeka
- Mertlik ve cesurluk, Tahammül, Doğruluk
- Sevgi ve insanlık, Sevmek ve sevilmek
- Görev ve sadakat, Adalet ve eşitlik, Liderlik
- Öz kontrol, Sağduyu, Tevazu
- Takdir, Cesaret, İyimserlik, Ruhsallık, Affedicilik, Oyunbazlık ve mizah, Azim.
En güçlü beş özelliğimizi listeleyerek hangi erdemin önceliğimiz olduğunu ve nerelerin üzerine yoğunlaşılması gerektiğini görebiliriz. Nasıl ki çevremizdeki insanların güçlü yanlarını takdir edebiliyoruz, liste yapıp daha net bakabildiğimiz güçlülüklerimiz için de kendimizi kutlamayı hatırlayalım. Erdem gösterdiğimiz için tebrik edelim, ellerimizi omuzlarımıza götürüp kendimize sarılarak kutlamayı bir öz şefkat eylemiyle gerçekleştirelim.
Esenlikler diliyorum.
Kaynaklar:
- https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39769501
- https://islamansiklopedisi.org.tr/fazilet
- https://sozluk.gov.tr/
- Leimon, A. ve McMahon G. (2018). Pozitif Psikoloji for DUMMIES. (1. Basımdan Çeviri). Ankara: Nobel.
