Üniversite Tercihi Yapacak Adaylar Nelere Dikkat Etmelidir?
Üniversite tercihi yapacak adaylar öncesinde yapılan üniversite sınavına girmiş, sonucunu almış olmalıdır. Mevcut sınav sisteminde üniversite tercihi sözel, sayısal, eşit ağırlık, dil olarak lisans; Temel yeterlilik sınavı puanı ile ön lisans olacak şekilde yapılmaktadır. Adaylar bu kategorilerden istediklerini tercih edebilmektedir. Tercihler puanla değil sıralama baz alınarak yapılmaktadır.
Üniversite tercihi yaparken adaylar sınav başarısına ek olarak yetenek, ilgi, kişilik, değer, sosyoekonomik düzey, cinsiyet gibi alanları da göz önünde bulundurmalıdır. Şimdi bu alanlara tek tek birlikte bakalım.
Yetenek; bir kişinin herhangi bir davranışı öğrenebilme gücünü ifade eder. Zihinsel, duyuşsal ya da psikomotor beceridir. Bireyin göreceği eğitimden ne derece yaralanabileceği hakkında tahminde bulunabilmemizi sağlar. Temel yeteneklere baktığımızda sözel yetenek sözcükleri iyi kullanma becerisi, kelime darağacının geniş olması, mecaz kullanım, hikâye anlatımı, mizah kullanma, kavramları ifade edebilme yeteneğini ifade etmektedir. Sayısal mantıksal zekâ olaylar arasında ilişki kurabilme, problem çözebilme, sayılar ile işlem yapabilme yeteneğidir. Şekil-uzay yeteneği bazı kaynaklarda birbirinden ayrı ifade edilmektedir. Düzlemdeki şekilleri üç boyutlu düşünebilme döndürüldükleri halini zihinde canlandırabilme, ışık ve gölgede görsel karşılaştırmalar yapabilme gibi beceriler bu yetenek alanına dahil edilebilir. Göz-el koordinasyonu göz ile eli eş güdümlü şekilde hareket ettirmeyi içerir. El ve parmak becerisini içinde barındırır.
İlgi; kişinin kendi isteği ile yöneldiği, yaparken keyif aldığı ve yorgunluk duymadığı etkinliklerdir. Bu ilgiler kişinin kendi ifadesi ile, gözlem yolu ile, çeşitli envanterler (Bu yöntemde bireye farklı ilgi alanları verilir ve bireyin bu alanlara karşı tutumu ölçülür.) ile ve test yöntemi ( kişinin ilgi duyduğu alanda bilgili olması beklenir.) ile ölçülebilir. Bilimsel ilgi, mekanik ilgi, canlı varlık ilgisi, edebiyat ilgisi, müzik ve sanat ilgisi, sosyal yardım ilgisi, ikna ilgisi, ticaret ilgisi, iş ayrıntıları ilgisi gibi birçok ilgi türü mevcuttur.
Değerler; bireylerin iş yaşamından ne beklediklerini ifade eder. Örneğin birey iş yaşamında yarışma ortamı, iyi bir kazanç sağlama, ün sahibi olma gibi durumları isteyebilir. Meslek tercihinden önce kişi iş koşullarını, çalışma şartlarını iyi değerlendirmelidir.
Kişilik; bireyler meslek tercih ederken yapacakları işin kendi kişiliklerine ne derece uyum sağladığın değerlendirmelidir. Örneğin çok sert bir kişiliğe sahip olan bir insanın insanlarla yakın ilişkide olan bir meslekte mutlu olma olasılığı düşük olabilir.
Bireylerin cinsiyet ve sosyoekonomik düzeyleri de meslek seçimini etkileyebilmektedir. Kültürler bazı faaliyetleri cinsiyetlere göre ayırmaktadır. Bu ayrımlara göre de bireylerin mesleki ilgileri etkilenmekte ve ilerdeki meslek seçimleri bu durumdan etkilenmektedir. Yine aynı şekilde ailelerin sosyoekonomik düzeyleri bireylere ilgi ve yeteneklerini keşfetme ve geliştirme aşamasında fark oluşturacağı için yapılan meslek seçimini etkileyecektir.
Görüldüğü üzere meslek seçimini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Ancak bunlardan hiçbiri tek başına karar verici olmamalı, meslek tercihinde birlikte ele alınmalıdır. Konuya birkaç örnek verilecek olursak:
Bir öğrenci düşünelim mimar olmak istiyor. Bu meslek için sayısal ve şekil uzay yeteneğine sahip olması, temel bilim ilgisi olmalı, iş yaşamında yaratıcılığa önem vermesi gerekmektedir. Başka bir örnekte sözel yeteneğe sahip, iş yaşamında düzen isteyen bir birey eğer sosyal yardım ilgisi düşükse bir daha düşünmelidir.
Meslek tercihinde bireyler ailelerinin değil en başta kendi mutluluklarını göz önünde bulundurmalıdırlar. Meslekte başarılı olmanın ön koşulu sevilen işi yapmaktır.
Kaynaklar
Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı – Binnur Yeşilyaprak
Meslek Rehberliği ve Danışmanlığına Giriş – Yıldız Kuzgun
Kendin Değerlendirme Envanteri El Kitabı – Yıldız Kuzgun
