Kuruluş, Gelişme, Duraklama, Gerileme, Dağılma ve Yıkılma Dönemleri
1-) KURULUŞ DÖNEMİ: (1299 – 1453)
Sevgili okurlarım,
Malumunuzdur ki Osmanlı İmparatorluğu 1299’da Ertuğrul oğlu Osman Gazi tarafından kurulmuştur. Bu süreç Fatih Sultan Mehmet Han’ın İstanbul’u 1453’de fethetmesiyle kuruluş dönemi sona ermiştir.
Osman Gazi (1299 – 1326)
Osmanlı Devleti’nin kurucusu ve ilk padişahtır. Yenişehir ve Mudanya’yı fethetmiştir. Bursa’yı kuşatma altına alan Osman Gazi, Bizans İmparatorluğuyla mücadeleye girişmiş ve devletin sınırlarını genişletmiştir.
Orhan Gazi (1326 – 1362)
Babası Osman Gazi’nin vefatı üzerine tahta geçmiştir. Babasının kuşattığı Bursa’yı 1326’da fethetmiştir. Bizans ile olan mücadeleye devam etmiştir. İlk divanı toplamış ve vezirlik makamını oluşturmuştur. Beylikten devlet olmaya geçişin önemli padişahlarındandır.
1. Murat (1362 – 1389)
Sırpsındığı, Çirmen ve I. Kosova Savaşları’nda Haçlı ordularıyla karşılaşmış ve Edirne’yi fethetmiştir. 1. Kosova Savaşı’nda bir Sırp milliyetçisi olan Milos Obilic tarafından şehit edilmiştir. Savaş sırasında hayatını kaybeden ilk ve son Osmanlı padişahıdır.
1. Yıldırım Bayezid (1389 – 1402)
Osmanlı Devleti sınırlarını Fırat’a kadar genişletmiş ve Niğbolu Savaşı’nda Haçlı ordularını yenilgiye uğratmıştır. 1402 yılında gerçekleşen Ankara Savaşı sırasında Timur’un eline esir düştü ve 1403 senesinde vefat etmiştir.
1. Çelebi Mehmed (1413 – 1421)
1402 Ankara Savaşı sonrası yaşanan Fetret Devri’ni sona erdirerek Anadolu’daki siyasi birliği yeniden sağlamıştır. Bu sebepten Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu olarak görülmektedir.
2. Murat (1421 – 1451)
Varna ve II. Kosova Savaşları’nda kazanılan zaferlerle Balkanlar bir Türk yurdu haline gelmiştir. Rumeli’de gerçekleşen fetihler hız kazanmıştır.
Fatih Sultan Mehmed (1451 – 1481)
Hiç kuşkusuz Fatih Sultan Mehmed devrinin en önemli olayı 1453 yılında İstanbul’un fethedilmesidir. İstanbul’un fethinin yanında yine bu dönemde; Bosna, Mora, Arnavutluk, Trabzon, Amasra, Sinop gibi önemli yerler fethedilmiştir.
2-) YÜKSELME DÖNEMİ (1453 – 1579)
Yükselme dönemi Fatih Sultan Mehmet Han’ın İstanbul’u fethetmesiyle başlayıp 3. Murad döneminde Sokullu Mehmet Paşa’nın ölmesiyle son bulmuştur.
2. Bayezid (1481 – 1512)
Venedik ile girilen savaşta Venedik’in üstünlüğüne son verildi.
Yavuz Sultan Selim (1512 – 1520)
Bu dönemde Yavuz Sultan Selim Doğu seferine yönelmiş Safevi ile Çaldıran savaşı yapmış olup galibiyetle ayrılmıştır, Memlüklü Devleti’ne Ridaniye Savaşı ile son vermiştir, halifelik Osmanlı Devleti’ne geçmiştir.
Kanuni Sultan Süleyman (1520 – 1566)
En uzun tahtta duran padişahtır. 46 yıl, batı fethine önem vermiştir, Macaristan’ı, Belgrad’ı fethetmiştir, Trablusgarp ve Rodos’u fethetmiştir.
2. Selim (1566 – 1574)
Bu padişah döneminde Osmanlı’nın gücü korunmuştur, yemen, Tunus, sakız adası, Kıbrıs’ı fethetmiştir. Deniz yenilgisi olan İnebahtı 2. Selim zamanında olmuştur.
3. Murad (1574 – 1595)
Osmanlı’nın en geniş toprakları bu devirde olsa da yozlaşma bu dönemde başlamıştır. Buna rağmen Fas, Gürcistan, Tiflis bu dönemde fethedilmiştir.
3-) DURAKLAMA DÖNEMİ: (1579 – 1699)
3. Murat Han’ın padişahlık zamanında Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüyle (1579) başlayıp Karlofça Antlaşması ile (1699) sona ermiştir.
3. Mehmed (1595 – 1603)
Fethe çıkan son padişahtır. Avusturya ve Eflak seferi sonucu Kanije ve Eğri’yi fethetmiştir.
1. Ahmed (1603 – 1617)
Sefere çıkmadan padişah olan ilk Osmanlı hükümdarıdır. Avusturya’yla yaptığı Zitvatorok Antlaşması ile Avusturya’daki üstünlüğünü kaybetmiştir.
1. Mustafa (1617 – 1618)
2. Murat ve Fatih Sultan Mehmet Han’dan sonra iki kez tahta çıkan padişahtır. 1617 – 1618 sadece 96 gün yapmıştır.
2. Osman (1618 – 1622)
Osmanlı’nın genç padişahıdır. Amcasının tahttan indirilmesiyle geçmiştir. Askeri alanda yenilik yapmak istemiştir fakat Yeniçeriler tarafından öldürülmüştür.
1. Mustafa (1622 – 1623)
İkinci kez tahta geçmesi.
2. Murad (1623 – 1640)
Alkol ve sigarayı yasaklayan padişah olarak bilinir. Bağdat başta olmak üzere ervah ve Kafkasları Osmanlı topraklarına kattı.
İbrahim (1640 – 1648)
Abisi 4. Murad’ın ölümü sonrası tahta çıkan İbrahim, çıkan isyanlar neticesinde 18 Ağustos 1648 yılında tahtan indirilmiş, isyancıların önderi olan Sofu Mehmed Paşa tarafından şehit edilmiştir.
4. Mehmed (1648 – 1687)
Sultan İbrahim tahttan indirildikten sonra padişah 4. Mehmed oldu. Türk tarihinde önemli bir yeri olan 2. Viyana Kuşatmasını gerçekleştiren padişahtır. İki ay süren kuşatma başarısızlıkla sonuçlanmıştır, 1687 yılında tahttan çekilmek zorunda kalmıştır.
2. Süleyman (1687 – 1691)
1688’de Belgrad, Erdel ve Bosna, Avusturya tarafından işgal edilmiştir. İki sene Avusturya kontrolünde kalan Belgrad 1690’da yeniden Osmanlı topraklarına katılmıştır.
2. Ahmed (1691 – 1695)
İkinci Viyana Kuşatmasının arkasından gelen Avusturya savaşlarıyla meşgul olmuştur. Hükümdarlığı sırasında Sakız Adası Venedikliler tarafından işgal edilmiş ama 1695 yılında geri alınmıştır.
2. Mustafa (1695 – 1703)
Bu dönemde Avusturya üzerine 3 sefer düzenlenmiştir. Üçüncü Avusturya Seferi sırasında gerçekleşen Zenta Muharebesi’nde Osmanlı Devleti ağır bir yenilgi alarak ve 1699 yılında Karlofça Antlaşması’nı imzalamak zorunda kalmıştır.
4-) GERİLEME DÖNEMİ (1699 -1792)
Karlofça (1699) Antlaşması ile başlayıp Rusya ile yapılan Yaş Antlaşması ile (1792) sona ermiştir.
3. Ahmed (1703 – 1730)
Prut Savaşı, Pasarofça Antlaşması, Lale Devri ve Patrona Halil İsyanı 3. Ahmed döneminde olmuştur. Sırbistan ve Belgrad yine bu dönemde kaybedilmiştir.
1. Mahmud (1730 – 1754)
18. yüzyılda ilk kez Avrupa tarzı ıslahatların yapıldığı dönem olmuştur. Osmanlı ordusuna subay yetiştirmek üzere açılan Hendesehane (Kara Mühendishanesi) kurulmuştur.
3. Osman (1754 – 1757)
Mahmud döneminde yapımına başlanan Nuruosmaniye Camii inşaatı tamamlanmıştır.
3. Mustafa (1757 – 1774)
Askeri alanda gerçekleşen ıslahatlara devam etmiştir, 1773 senesinde tersane ve donanmanın geliştirilmesi için Mühendishane-i Bahri Hümayun (Deniz Mühendishanesi) kurulmuştur.
1. Abdülhamid (1774 – 1789)
Küçük Kaynarca Antlaşması bu dönemde imzalanmıştır. Kırım Rusya tarafından işgal edilmiştir.
3. Selim (1789 – 1807)
Yenileşme hareketlerinin en önemli padişahlarından biridir, Avusturya ve Rusya ile yapılan savaşlarda orduların yetersizliklerini görerek Nizam-ı Cedid adında yeni bir ordu kurmuştur. Fakat bu kurulan yeni orduya karşı olan yeniçeriler tarafından gerçekleştirilen isyan sonucu tahttan inmek zorunda kalmıştır.
4. Mustafa (1807 – 1808)
1 senelik hükümdarlığının sonunda tahttan indirilmiştir.
5-) DAĞILMA DÖNEMİ (1792 – 1909)
Rusya ile yapılan yaş antlaşmasıyla başlayıp İttihat ve Terakkinin 1909’da 2. Abdülhamit Han’a yaptığı darbeyle son bulmuştur.
2. Mahmud (1808 – 1839)
ıslahat hareketleri dendiği zaman belki de akla gelen ilk padişahtır. İlk resmi Türkçe gazete çıkartılmıştır. ilk modern tıp okulu kurulmuştur. Yeniçeri Ocağı kaldırılarak yerine Asakir-i Mansure-i Muhammedîyye kurulmuştur.
Sultan Abdülmecid (1839 – 1861)
Tanzimat ve Islahat Fermanları bu dönemde imzalanmıştır. Rusya ile Osmanlı Devleti arasında Kırım Savaşı yapılmıştır.
Sultan Abdülaziz (1861 – 1876)
Batıyla iyi ilişkiler geliştirilmiştir. Ayrıca bu dönemde Danıştay ve Yargıtay da kurulmuştur.
5. Murad (1876 – 1876)
93 gün tahtta kalmıştır.
2. Abdülhamid (1876 – 1909)
1 ve 2. Meşrutiyet bu dönemde ilan edilmiştir. 33 sene devleti siyasi gücüyle toprak kaybetmeden ayakta tuttu. Hicaz tren yolunu inşa etti. 1876’da ilk Meclis-i Mebusan’ı açtı. okullar açtı. 93 Harbi olarak da bilinen 1877 – 78 Osmanlı Rus Savaşı yaşandı. 1909’da tahttan indirildi.
6-) YIKILMA DÖNEMİ (1909 – 1922)
2. Abdülhamid Han’a yapılan darbeyle (1909) başlayıp 1 Kasım 1922 saltanatın lağvedilmesiyle son bulmuştur.
5. Mehmet Reşat Han (1909 – 1918)
Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşı, 1. Dünya Savaşı yapılmıştır. Çoğunlukla İttihat ve Terakki Cemiyetinin zorba, tecrübesiz ve ihtiraslı yönetimi sonucu yıkılma dönemi hızlanmıştır. İstibdat ve tehditle Meclis-i Mebusan’a Mondros Ateşkes Antlaşması imzalatıldı.
6. Mehmet Vahdeddin Han (1918 – 1922)
Mart 1919’da sadık paşaların halkın kurtuluşu için toplantı yapıp oy birliğiyle Mustafa Paşa 16 Mayıs 1919’da Samsun’a gönderildi. 19 Mayısta da Samsun’a çıktı. 1920’de Sevr Antlaşması yapılsa da başarısız olmuştur. Osmanlı tarafından Misak-ı Milliye sınırları çizildi. Kurtuluş Savaşı başladı. Ankara Hükümeti 1 Kasım 1922’de saltanatı lağvedildi.
Sabırla okuduğunuz için teşekkür ederim. Bir dahaki yazımda görüşmek üzere, sağlıcakla kalın.
