Çocuklar teknolojiyi nasıl kullanıyor? Kimisi belki okuldan eve gelir gelmez hemen telefonunu eline alıp odasına kapanıyor, kimisi bilgisayar başında zevk aldığını düşündüğü oyunlarla vaktini öldürüyor, kimisi sosyal medyada paylaşım yapmadan duramıyor ya da yeteri kadar teknoloji ile meşgul olup kendine zaman ayırıyor. Bilinçli ya da bilinçsiz, günümüzde teknoloji, artık hepimizin hayatında var. Ve teknolojiden yararlanma biçimimiz, yaşam kalitemiz ve rol model olduğumuz çocuklar üzerinde önemli bir yer kaplıyor.
Bağımlılık, kişinin kullandığı bir nesne veya gerçekleştirdiği bir davranış üzerinde hakimiyetini kaybetmesi durumudur. Kişi hayatındaki nesneden veya sergilediği davranıştan uzak kalmak istese bile bunlar üzerindeki kontrolünü kaybeder. Teknoloji bağımlılığında da kişi, teknolojinin yaşamına zarar verdiğinin farkında olsa bile yoğun ve amaçsız bir şekilde teknoloji kullanımına devam eder ve bu zararlı alışkanlıktan kurtulamaz. Yani internet, sosyal medya, oyun konsolları, cep telefonu, tablet, bilgisayar, televizyon gibi teknolojik unsurların aşırı ve bilinçsiz kullanımı teknoloji bağımlılığını oluşturur.
Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir?
- Gerekli olmasa bile yoğun ve amaçsız bir şekilde saatlerce teknolojiyle uğraşmak.
- Teknolojik aletlerden uzak kalınca kendini sinirli ve öfkeli hissetmek.
- Aşırı teknoloji kullanımından dolayı günlük olarak yapılması gereken işlerde ve sorumluluklarda aksama görülmesi.
- Uyku düzeninde ve yemek yeme alışkanlıklarında bozukluklar görülmesi.
- Teknolojinin bedensel ve ruhsal anlamdaki olumsuz etkilerinin yaşanmasına rağmen teknoloji kullanımına devam etmek.
- Her geçen gün daha da çok teknoloji ile vakit geçirmek.
- Bağımlı olunan teknolojik cihazın kullanılmadığı durumlarda da onu düşünmek.
- Aşırı teknoloji kullanımından dolayı çocuklarda ders başarısının düşmesi.
- Arkadaşlar ve sosyal çevre ile vakit geçirmek yerine teknoloji ile aşırı vakit geçirmek ve buna bağlı olarak gerçek hayatta iletişim kurmakta zorlanmak.
Teknoloji Bağımlılığının Sebepleri Nelerdir?
- Kaliteli vakit geçirmeyi sağlayabilecek ve kişinin hayatına olumlu etkiler bırakabilecek herhangi bir hobinin edinilmemiş olması.
- Kişinin vaktini nasıl değerlendireceğini bilmemesi, can sıkıntısı yaşaması.
- Teknolojiyi bilinçsiz kullanan arkadaşlara uyum sağlamaya çalışmak.
- Ailelerin bilinçli teknoloji kullanımı konusunda yeterince bilgi sahibi olmaması ve bu konuda çocuklarına olumlu anlamda model olamamaları.
- Teknolojiye karşı bilinçsiz bir merak duygusu içinde olmak.
- Bilinçli teknoloji kullanımı konusunda yeteri kadar bilgi sahibi olmama.
- Teknoloji bağımlılığının sonuçlarını ciddiye almamak, aşırı ve bilinçsiz teknoloji kullanımını normalleştirmek.
- Sosyal ilişki kurmakta zorlanmak ve bu ihtiyacı teknoloji üzerinden edinilen sanal arkadaşlıklarla gidermeye çalışmak.
- Günlük hayatta çözülemeyen sorunlardan kaçmak için teknolojiye sarılmak.
- Gerçek hayatta edinilemeyen başarıları, sanal dünyadaki başarılarla telafi etmeye çalışmak.
Teknolojinin aşırı ve bilinçsiz kullanımı sonucunda bedensel ve ruhsal anlamda olumsuz etkiler görülmeye başlar. Gözlerde kuruluk,kızarıklık ve yorgunluk gibi belirtilerin görülmesi, saatlerce teknoloji kullanımı sonucu eğik durmaya alışmak ve buna bağlı olarak kas ve iskelet sisteminin olumsuz anlamda etkilenmesi, sorumlulukların ihmal edilmesi, sosyal yaşamdan koparak eve kapanma, içe dönüklük, kendini mutsuz, huzursuz ve yorgun hissetme, sosyal fobinin yaşanması, öz güvende düşüş gözlenmesi, öfke ve saldırganlık düzeyinde artış, sanal ortamda edinilen arkadaşları gerçek hayattan üstün tutma gibi durumlar, teknoloji bağımlılığının kaçınılmaz sonuçlarıdır.
Peki, Teknoloji Bağımlılığından Kurtulmak İçin Neler Yapılabilir?
- Öncelikle, teknoloji bağımlılığından kurtulma konusunda kararlı olunmalıdır.
- Teknoloji ile geçirilen zamana sınırlama konulmalıdır. Hatta teknoloji kullanımından önce yapılması zorunlu veya önemli bir iş belirlenip öncelikle bu işin tamamlanması sağlanmalıdır. Örneğin; çocuğun okuldan eve geldiğinde ilk yaptığı iş, cep telefonunu eline almak olmamalıdır. Öncelikle yapılması gereken ödevler veya gerçekleştirilmesi gereken yararlı aktiviteler (spor, müzik, resim vb. faydalı hobiler) tamamlanmalıdır. Günlük olarak yapılacak önemli görevler bitirildikten sonra belirli bir süre teknoloji kullanılabilir. Veya bir süre teknoloji kullanıldıktan sonra arkasından mutlaka yapılması gereken önemli bir iş konulmalıdır. Böylece teknoloji ile geçirilen süre daha kolay sınırlandırılmış olur. Günde en fazla iki veya üç saat teknoloji kullanılmalıdır. (Küçük yaş grupları için yaklaşık bir saat, lise çağı öğrencileri için ise yaklaşık iki saat teknoloji kullanımı idealdir.)
- Teknoloji bağımlılığının beraberinde getirdiği olumsuz sonuçlar üzerine düşünülmeli ve bu sonuçların yaşama verdiği zararlar fark edilmelidir. Teknolojinin nasıl bilinçli bir şekilde kullanılabileceği hakkında gerekli bilgi edinilmelidir.
- Teknoloji ile en çok vakit geçirilen araç veya uygulama tespit edilmeli ve en gereksiz olan kullanımdan başlanarak teknolojik aletle olan etkileşim yavaş yavaş azaltılmalıdır.
- Sportif aktivitelere vakit ayrılmalı ve hareketsiz yaşam tarzından uzak durulmalıdır.
- Teknoloji bağımlılığının yerini doldurabilecek ve kaliteli vakit geçirilebilecek aktivitelerle ilgilenilmeli ve yararlı hobiler edinilmelidir. (Bir enstrüman çalmak, resim yapmak, sportif faaliyetlerde bulunmak vb.)
- Beslenme ve uyku düzenine dikkat edilmeli ve yatmadan en az yarım saat önce teknolojik cihazların kullanımı bırakılmalıdır.
- Aile, arkadaşlar ve sosyal çevre ile yeterince vakit geçirilmeli ve sanal dünyada edinilen başarı ve arkadaşlıkların gerçek hayatın önüne geçmesine izin verilmemelidir.
- Biriyle yüz yüze iletişim halindeyken, arkadaşlarla vakit geçirirken veya yemek yerken herhangi bir teknolojik cihaz kullanılmamalıdır. Bu durum kişiyi teknoloji bağımlılığından koruduğu gibi, iletişim süreçlerinde karşısındaki kişiye önem verdiğini gösterir.
- Teknolojiyi kullanmaya alışkın olduğunuz zaman ve mekanları tam tersine çevirin. Böylece hep aynı zamanda ve yerde teknoloji ile uğraşmak zorunda olduğunuzu hissetmezsiniz. Örneğin genelde saat 17.00 civarında hep oturduğunuz koltukta cep telefonunuzu elinize alıyorsanız, bir diğer gün yine saat 17.00’de koltuğunuzda telefonla ilgilenmek yerine, saat 14.00’de dışarıda bir kafede otururken bir süre cep telefonunuzla ilgilenebilirsiniz. Böylece teknoloji kullanımınızı bir alışkanlık haline getirmemiş olacak ve bunu bir görev gibi görmeyeceksiniz.
- Aileler, bilinçli teknoloji kullanımı konusunda yeterli bilgiye sahip olmalı ve bu anlamda çocuklarına olumlu örnek oluşturmalıdır.
- Tüm çabalara rağmen halen teknoloji bağımlılığı görülüyorsa mutlaka bir uzman desteği alınmalıdır.
Bilgi, beceri ve iletişim süreçlerini kapsayan teknoloji,çağımızın en önemli etkileşim araçlarından biridir. Teknolojinin bilinçli kullanımı sayesinde bilgiye artık daha hızlı ulaşıyor ve böylece yaşamımızın birçok yönden kolaylaştığını görüyoruz. Ancak teknoloji, amaçsız ve aşırı kullanıldığı takdirde bedensel ve ruhsal anlamdaki zararlarıyla ön planda olmaya başlıyor. Ve bu durum da kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyerek sağlıklı, üretken ve pozitif bir kişilik geliştirmesine engel oluyor. Dolayısıyla teknolojinin bilinçli kullanımı konusunda herkesin yeterince bilgi sahibi olması ve teknolojiyi yararlı yönde kullanmayı bir yaşam tarzı haline getirmesi, bu tür bağımlılıkların önüne geçilmesi konusunda oldukça önemli bir adım olacaktır. Böylece teknolojiye bağımlı değil bağlı bireyler yetişecek ve hem bedensel hem de ruhsal anlamda sağlıklı bir toplumun oluşması sağlanacaktır.
